college, muziek: tussen filosofie en ambacht

muziek: tussen filosofie en ambacht.

In het begin van het college werd de volgende vraag gesteld: Waarom hielden architecten zicht in de renaissance bezig met muziek?

Het antwoord was dat ze de wereld wilde begrijpen. Ze dachten dat alles op aarden gemaakt was uit harmonie. Bij muziek hoor je meteen of iets harmonische is en klopt. Een valse noot haal je er snel uit. Muziek was in die tijd het voorbeeld om de harmonische verhoudingen uit te halen die gebruikt konden worden in het ontwerp van harmonische gebouwen.

Zo werd er in die tijd op school veel aandacht gegeven aan wiskundige vakken. Het grootste deel van de vakken ging over wiskunde en muziek was daar een van. Door de muziek te analyseren waren ze er achter gekomen dat een muziekstuk uit allerlei verhoudingen bestaat. De verhoudingen zijn dan het wiskundige element van het vak en hieruit konden ze weer de ruimtelijke vertaling maken naar harmonische verhoudingen in de architectuur.

Muziek was  in die tijd wetenschap. En ze beschouwde de Kosmos als een harmonisch geheel. De muziek was dus als representatie van die harmonische verhoudingen. Je kunt het goddelijke ontrafelen door een harmonisch gebouw waar te nemen en deze te snappen.

Schoolvakken van vroeger in de renaissance

Trivium                                              Quadrivium

·         Dialectica                                           arithmetica ( getallen als zodanig)

·         Grammatica                                       genometria ( meetkunde)

·         Retorica                                             musica ( verhoudingen leer)

          Astronomia

Er stond wat op het spel namelijk: de waarheid, de kosmos, de eeuwigheid.

Ze geloofde bijvoorbeeld dat de hele kosmos geordend is door een harmonie van sferen.  De maatverhouding in de architectuur de kosmische orde te omvatten en tot uitdrukking te brengen.

Verhoudingen in de muziek

Prime – octaaf – diapason

Kwart

Kwint

In de muziek hoeft de muziek niet direct begrepen te worden. De componist snapt de harmonie maar de luisteraar hoeft er niets van te snappen. Dit komt door de polyfonie

Vertikaal:

Je kunt vertikaalen polyfonie maken door harmonische meerstemmigheid. Elke verschillende stem laat je dan ook nog een andere tekste zingen. Op een gegeven moment kun je de verschillende teksten niet meer begrijpen en volgen omdat alles door elkaar klinkt. Maar als de componist het goed gedaan heeft dan klinkt alles wel in harmonie.

Horizontaal:

Verhoudingen in notenwaarden

Van renaisssance naar barock

De klassieke verhoudingen wordt steeds verder op de proef gesteld. Muziek van bijvoorbeeld Back komt zelfs disharmonie in voor. De muziek werken worden meer gevoelig en uitbundiger, minder goddelijk en steeds meer menselijk.

Verklaring titel

Tussen filosofie en ambacht was de titel van het hoorcollege. Deze betekend dat er achter muziek een hele filosofie zat. Muziek was is die tijd niet slechts een ambacht die mensen bedreven er zat een hele filosofie achter. De muziek ging over verhoudingen en harmonie. Muziek was meer dan alleen voor vermaak. Ze bestudeerde muziek en de bevindingen die ze vonden gebruikte ze weer in de architectuur.

aanvulling tekst ''muzikale harmonien en de beeldende kunsten''

De muziek als leer van de door het oor waargenomen bewegingen in tegenstelling tot 'vrije kunsten' werden schilder kunst, beeldhouwkunst en houwkunst beschouwd als ambachtelijke bezigheid. Om van mechanische vaardigheden te verheffen tot de rang van de 'vrije kunsten' moesten ze van een degelijk theoretische, dat wil zeggen mathematisch fundament worden voorzien. Geen wonder dat ze zich tot de muziek wende. De enige kunst, die in hoog aanzien stond.

Lammazzo verklaarde dat meesters als Leonardo da vinci, Michelangelo en gaudenzio Ferrari 'langs de weg van de muziek tot de kennis van de harmonische proporties gekomen, en dat het menselijke lichaam zelf is opgebouwd volgens muzikale harmonieën.
Deze microkosmos, door god de heer naar zijn evenbeeld geschapen, omvat alle getallen, maten, gewichten, bewegingen en elementen. Daarom moeten alle gebouwen van de wereld en al hun onderlinge zich voegen naar de norm van het menselijke lichaam.

Muziek stond in die tijd onder hoger aanzien omdat van muziek meer begrepen werd. Uit muziek konden harmonische verhoudigen gehaald worden. bij een schilderij of beeldhouwwerk is dat een ander verhaal. Het word door de mens gemaakt, en daardoor hoeft het niet perse harmonisch te zijn.

In het 2e stuk tekst staat dat alles een evenbeeld is van god. Het is opmerkelijk dat als er nieuwe theorieen en denkwijzen worden ontwikkeld de mensen nog steeds terug keren naar hun oude geloof en daar alles aan vast koppelen. Alles dat er gebeurt is te verklaren volgens hun geloof.